W historii II wojny światowej znane są wielkie bitwy i przerażające opisy masowych zbrodni w obozach koncentracyjnych. Los wielu zwykłych ludzi, zamienionych podczas niemieckiej okupacji, jest jakby mniej medialny, a co za tym idzie mniej popularny. Stąd też ciszej o nim w mediach, mniej jest konferencji naukowych temu tematowi poświęconych. Historycy szacują, że w czasie wojny robotnikami przymusowymi zostało około 3 milionów Polaków. We Wrocławiu było ich wielu, warto przypominać ich wojenne losy. Ludzie ze znakiem P Nastawiona na tryb wojenny niemiecka gospodarka potrzebowała wielu rąk do pracy, wielu mężczyzn poszło przecież na front. W tym celu przymuszano obywateli i obywatelki wielu krajów podbitej II Rzeczpospolitej. Korzystano z ludzi zarówno z terenów przyłączonych do Rzeszy, głównie z Wielkopolski i Śląska, a także z zamieszkujących tak zwaną Generalną Gubernię, w tym wypadku początkowo Małopolskę, później także i Mazowsze z Warszawą na czele, duże transporty pojawiły się zwłaszcza po upadku Powstania Warszawskiego. Polscy robotnicy przymusowi znaleźli się w wielu miastach III Rzeszy, także i w ówczesnym Breslau. Warunki pracy i życia Robotnicy przymusowi byli traktowani jak niewolnicy. Normą były kilkunastogodzinne dni robocze, niezależnie od tego, gdzie byli zatrudnieni. Dostawali za swoją pracę niewielkie wynagrodzenie, zazwyczaj trzykrotnie niższe niż Niemcy na tych samych stanowiskach. Obowiązywały ich surowe reguły poruszania się po mieście, zazwyczaj mieli jedynie wolne niedziele. W przypadku dziewcząt zatrudnionych w roli pomocy domowej, wolne były jedynie co drugie niedziele. W miarę upływu lat wojny sytuacja robotników przymusowych w Breslau pogarszała się, zgodnie zresztą z sytuacją wojsk niemieckich na froncie i rosnącymi problemami z zaopatrzeniem. Poza wyczerpującą pracą fizyczną, robotnicy przymusowi w mieście szykanowani byli również psychicznie. Zostali przymuszeni do noszenia na odzieży naszytej litery P, dopiero później w podobny sposób potraktowano w III Rzeszy Żydów, noszących gwiazdy Dawida. Miało to służyć ich natychmiastowemu rozpoznaniu, wiele miejsc użyteczności publicznej w mieście nosiło tabliczki zabraniające wstępu Żydom, Polakom i psom. Za najlżejsze przewinienia napotykały robotników kary i szykany, tak fizyczne jak i psychiczne. Wielu za odmowę wykonania polecenia służbowego lub inne przestępstwa trafiło do więzienia lub obozu koncentracyjnego, najczęściej do Gross-Rosen, położonego w pobliżu Strzegomia. Robotnicy przymusowi mieszkali w bardzo trudnych warunkach lokalowych, wielu z nich w obozach pracy, licznie rozlokowanych na obszarze całego miasta. Bardzo liczna grupa więźniów pojawiła się w największym z nich, Burgweide (dziś Sołtysowice) po upadku Powstania Warszawskiego. Oprócz tego istniały jeszcze obozy na Osobowicach, Tarnogaju, Klecinie, a także w rejonie Dworca Świebodzkiego, dla obsługi fabryk mieszczących się w rejonie dzisiejszej ulicy Robotniczej. Organizacja Olimp Polacy przywiezieni do pracy przymusowej próbowali się organizować i wspierać wzajemnie, jednak było to niezwykle utrudnione w obcym dla nich mieście. Pewną pomocą były działania podejmowane przez Polonię w Breslau, której członkowie znali miasto i sposoby jego funkcjonowania. Najbardziej znaną z takich prób samoopomocy była organizacja „Olimp”, dość szybko rozbita przez gestapo, głównie poprzez jej powiązania z Armią Krajową i prowadzoną na jej rzecz akcją wywiadowczą, działającą pod kryptonimem „Stragan”. Jej historia jest tak fascynująca, że zasługuje na osobne potraktowanie. Po wojnie Wiele osób ze znakiem P przeżyło oblężenie twierdzy Breslau, wielu z nich pozostało już na stałe w polskim już mieście. Z symbolu swojego upokorzenia byli robotnicy przymusowi uczynili przedmiot dumy, działając czynnie o pielęgnowanie wspomnień robotników przymusowych we Wrocławiu. Przez lata tworzyli odrębny klub w ramach Towarzystwa Miłośników Wrocławia, dbając o zbieranie relacji z tamtych lat. W roku 1995 wspomnienia te ukazały się w publikacji zatytułowanej „Niewolnicy w Breslau – Wolni we Wrocławiu”. Od 1992 roku jeden z wrocławskich skwerów, położony przy ulicy Prusa, nosi imię Ludzi ze znakiem P, na samym skwerze stoi również pomnik poświęcony pamięci wrocławskich robotników przymusowych.

W. Rusiński, Położenie robotników polskich na terenie Rzeszy i obszarów wcielonych, t. 1 i 2, Poznań 19501955, Cz. Łuczak, Polscy robotnicy przymusowi w Rzeszy podczas II wojny światowej, Poznań 1974. Ofiary pracy niewolniczej (zatrudniane w obozach koncentracyjnych) otrzymają po 105 tys. szylingów, robotnicy przymusowi zatrudnieni w przemyśle - 35 tys., robotnicy rolni - 20 tys. ^{Straty osobowe i ofiary represji wśród obywatelach polskich pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej: 1. Straty w bezpośrednich działaniach wojennych. 2. Jeńcy wojenni. 3. Wypędzeni (w tym wysiedlone dzieci, poddane germanizacji). 4. Robotnicy przymusowi. 5. Ofiary masowych egzekucji. 6. Aresztowani. 7.} ^{Od teraz za pośrednictwem Archiwum Cyfrowego wszyscy zainteresowani na całym świecie będą mieć dostęp do 26 milionów dokumentów zawierających informacje na temat 21 milionów nazwisk* osób prześladowanych przez reżim nazistowski. Archiwum Arolsen Archives w ostatnim czasie poszerzyło swój zbiór w Internecie o dokumenty} ^{Pod przymusem. 7 minut czytania. Trwają negocjacje o odszkodowania za pracę przymusową dla III Rzeszy. W dokumencie przekazanym ostatnio rządom USA i RFN Polska podtrzymuje stanowisko, że powinni je otrzymać wszyscy przymusowi robotnicy, niezależnie od tego, gdzie byli zatrudnieni: w obozach koncentracyjnych, przemyśle czy rolnictwie.}

Nawet osobom, które początkowo dobrowolnie pojechały do pracy w Niemczech, w późniejszym okresie nie wolno było opuścić miejsca zatrudnienia. Pojęcie „obcy robotnicy” funkcjonowało po 1945 roku dla odróżnienia pracy obcokrajowców w okresie nazizmu od zatrudnienia tzw. gastarbajterów w Republice Federalnej Niemiec.

Zagraniczni robotnicy przymusowi w Prusach Wschodnich w latach II wojny światowej / Bohdan Koziełło-Poklewski. Publication | Library Call Number: D805.P7 K69 1977 Series Nad jego utrzymaniem pracowali w konspiracji polscy robotnicy przymusowi, którzy pracowali w berlińskich zakładach. Dzięki takiemu poświęceniu informacje tym kanałem przechodziły całą wojnę przez Berlin na trasie Warszawa-Londyn-Warszawa. Fot.3: Plakat informujący o I Kongresie Polaków w Niemczech w Berlinie, marzec 1938 r.

Osoby pracujący jako robotnicy przymusowi na rzecz Organisation Todt (OT) mogą otrzymać świadczenie, jeśli udokumentowały pracę w firmie wykonującej zlecenia OT lub zostały przymusowo

^{Polscy robotnicy przymusowi w Trzeciej Rzeszy podczas II wojny światowej (1974) Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Wyd. Poznańskie, Poznań 1979 ISBN 83-210-0010-X; Polityka ekonomiczna III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej (1982) Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1945 (1984)} „Polscy robotnicy przymusowi w zdecydowanej większości trafili na roboty do Trzeciej Rzeszy nie z własnej woli. Złapani na publicznych obławach nie mogli nawet powiadomić rodzin o deportacji. Zanim przydzielono Polaków do fabryk i gospodarstw rolnych poddano ich upokarzającym badaniom lekarskim pod kątem fizycznej wydajności i Na ziemiach przyłączonych do państwa polskiego osiedlali się także robotnicy przymusowi. W 1947 roku została siłą przesiedlona na ziemie zachodnie i północne ludność ukraińska i łemkowska. Migracje ludności zmieniły strukturę narodowościową, kulturową, ale także gospodarczą przyznanych Polsce ziem. .